En wat als zorgen voor je mentale gezondheid ook betekende dat je andere wegen zou verkennen dan die je al kent?
Wist je dat er heel wat alternatieve therapieën bestaan die de klassieke therapie aanvullen? Soms verrassende, vaak heel zachte en aangename benaderingen, die echt goed kunnen doen. In dit artikel neem ik je mee op ontdekkingstocht langs deze methoden, hoe ze werken en wat de wetenschap erover zegt.
Welke soorten alternatieve therapieën bestaan er?
Er bestaan veel soorten alternatieve therapieën.
- Lichaam-geest therapieën: dit zijn therapieën die de verbinding erkennen tussen het fysieke, emotionele en mentale welzijn van de persoon. Denk aan meditatie, mindfulness, yoga, hypnotherapie (gebruik van hypnose om een gewijzigde bewustzijnstoestand te bereiken), ontspanning en meer.
- Creatieve therapieën: deze benadering gebruikt artistieke methoden om mensen te helpen hun emoties te uiten of te verkennen. Dit kan via beeldende kunst (tekenen, schilderen…), muziek, rollenspel, schrijven of beweging.
- Narratieve en expressieve therapieën: deze sluiten deels aan bij creatieve therapieën, maar plaatsen schrijven en/of verhalen vertellen centraal in de therapie. (Zie ook ons artikel over therapeutisch schrijven dat dit onderwerp in detail behandelt.)
- Natuur- en zintuiggebaseerde therapieën: hierbij horen o.a. bosbaden (bewuste onderdompeling in de natuur), aromatherapie (gebruik van essentiële oliën), dierentherapie, enz.
- Energetische of symbolische therapieën: dit zijn culturele, symbolische of spirituele tradities. Hun effectiviteit is meer omstreden dan die van de andere vormen.
Letters to the Heart en microtherapie
De term microtherapie bestaat (nog) niet officieel, maar er bestaan wel therapieën die binnen dit concept passen:
- Single-Session Therapy (SST): een eenmalige sessie gericht op een specifiek probleem.
- Brief Therapy: therapie met een beperkt aantal sessies (tussen 1 en 10).
- Low Intensity Interventions: lichtere, snellere en meer toegankelijke interventies dan traditionele therapie.
- Digitale micro-interventies: hierover vind je een apart artikel, want dat is precies waar Letters to the Heart rond werkt.
- Solution-Focused Therapy: een kortdurende therapie die zich richt op het oplossen van een probleem. (We hebben hierover ook een artikel gepubliceerd.)
- Just-in-Time Adaptive Interventions (JITAI): interventies die meestal via AI worden gestuurd om op het juiste moment ondersteunende berichten te geven. Bijvoorbeeld: als iemand in een metrostation komt waar hij eerder een paniekaanval had, kan een app via GPS en hartslagmeting stress detecteren en een kalmerend bericht sturen.
Wanneer worden deze therapieën gebruikt?
Alternatieve therapieën worden vaak gebruikt als aanvulling op psychologische of medische begeleiding, maar soms ook wanneer iemand op zoek is naar een andere manier om voor zichzelf te zorgen.
Ze worden ingezet in periodes van stress, emotionele vermoeidheid of wanneer iemand behoefte heeft aan herbronning, rust of beter begrip van wat hij doormaakt.
Sommige mensen ontdekken ze tussen twee therapiesessies in, anderen grijpen ernaar wanneer ze geen directe hulp vinden of de voorkeur geven aan zachtere, creatievere of meer lichamelijke benaderingen.
Ze kunnen ook steun bieden in overgangsperiodes zoals rouw, een relatiebreuk, burn-out of gewoon een zoektocht naar welzijn.
Kortom, het zijn vaak waardevolle ingangen of aanvullingen op een persoonlijk groeipad.
Wat zegt de wetenschap over hun effectiviteit?
Veel studies wijzen in dezelfde richting: sommige van deze “alternatieve” benaderingen kunnen echt helpen, zeker in combinatie met medische of psychologische zorg.
- Mindfulness: een grote wetenschappelijke review toonde aan dat mindfulness-meditatie een zeer positief effect kan hebben bij o.a. schizofrenie of ADHD. Ook bij posttraumatische stress kan het helpen, al is het effect daar wat gematigder.
- Yoga: lijkt eveneens nuttig, maar de effecten zijn vaak kleiner wanneer het alleen gebruikt wordt (Vancampfort et al., 2020).
- Ernstige psychische stoornissen: een andere studie onderzocht grote depressie, bipolaire stoornis en schizofrenie en concludeerde dat yoga en mindfulness angst, concentratie en algemeen functioneren echt kunnen verbeteren. Deze worden dus gezien als goede aanvullingen (Werntz et al., 2023).
- Kunsttherapie: onderzoek is nog in ontwikkeling, maar de eerste resultaten zijn veelbelovend. Studies suggereren dat kunst kan helpen bij het omgaan met angst, verdriet en stress, vooral wanneer het therapeutisch wordt begeleid (Azaiza et al., 2022).
- JITAI’s: nog nieuw in de geestelijke gezondheidszorg, maar de eerste studies tonen aan dat ze gebruiksvriendelijk zijn en bemoedigende effecten hebben bij o.a. stress, angst en slaapproblemen (van Genugten et al., 2025; Henry et al., 2025).
Waarom deze therapieën toevoegen aan conventionele zorg?
Veel mensen kiezen ervoor om alternatieve therapieën toe te voegen aan hun medische of psychologische traject om zich meer holistisch begeleid te voelen.
Het gaat niet om vervanging van klassieke therapie, maar om versterking en ondersteuning.
Praktijken zoals meditatie, yoga, schrijven of kunsttherapie kunnen helpen om angst te verminderen, stress te verlichten of emoties te uiten. Ze bevorderen zelfinzicht, herbronning en het gevoel actief betrokken te zijn in je eigen proces.
Voor sommigen vormen ze een zachtere, persoonlijkere of creatievere manier om opnieuw verbinding met zichzelf te maken, zeker wanneer woorden tekortschieten of gedachten blijven ronddraaien.
Kortom: het zijn zachte adempauzes in een zorgtraject, kleine ondersteuningen die — naast klassieke therapie — het hart kunnen verlichten, de geest kalmeren… en soms hét verschil maken.
Bronnen
- Azaiza, F., Czamanski-Cohen, J., & Hebi, M. (2022). Role of art therapy in the promotion of mental health: A critical review. Cureus, 14(6), e26149.
- Henry, L. M., Blay-Tofey, M., Haeffner, C. E., Raymond, C. N., Tandilashvili, E., Terry, N., Kiderman, M., Metcalf, O., Brotman, M. A., & Lopez-Guzman, S. (2025). Just-In-Time Adaptive Interventions to Promote Behavioral Health: Protocol for a Systematic Review. JMIR Research Protocols, 14, e58917.
- Vancampfort, D., Stubbs, B., Van Damme, T., Smith, L., Hallgren, M., Schuch, F., Deenik, J., Rosenbaum, S., Ashdown-Franks, G., Mugisha, J., & Firth, J. (2020). The efficacy of meditation-based mind-body interventions for mental disorders: A meta-review of 17 meta-analyses of randomized controlled trials. Journal of Psychiatric Research, 134, 181–191.
- van Genugten, C., Thong, M., van Ballegooijen, W., Kleiboer, A., Spruijt-Metz, D., Smit, A., Sprangers, M., Terhorst, Y., & Riper, H. (2025). Beyond the current state of just-in-time adaptive interventions in mental health: A qualitative systematic review. Frontiers in Digital Health, 7, Article 1460167.
- Werntz, A., Amado, S., Jasman, M., Ervin, A., & Rhodes, J. E. (2023). Providing human support for the use of digital mental health interventions: Systematic meta-review. Journal of Medical Internet Research, 25, e42864.
